۷ روش کلیدی در تقویت کنترل هیجان کودکان

کنترل و مدیریت هیجان یکی از مهمترین بخش های هوش هیجانی است. اگر کودکان احساسات خود را به درستی کنترل کنند، می توانند با هر موقعیتی کنار آمده و با مشکلات مقابله کنند. شواهد نشان می دهد که کنترل و تنظیم هیجانات، نقش کلیدی در مدیریت خشم و کاهش پرخاشگری در دوره های اولیه رشد ایفا می کند. کنترل و تنظیم هیجانات به عنوان توانایی فرد در تغییر شکل دادن هیجانات یا ایجاد مکانیسم های مقابله ای به منظور مدیریت هیجان تعریف می شود. والدین و مربیان کودک باید با افزایش آگاهی کودکان در استفاده از روش های کلیدی کنترل هیجان به آنان کمک کنند تا دوران کودکی خوشی را پشت سر بگذارند و اخلاقیات ناشایستی از خود نشان ندهند. در این بخش از مقالات آرموو نگاهی داریم به ۹ روش کلیدی که در تقویت کنترل هیجان کودکان تأثیر گذار است.

 

برای اینکه استفاده از این روش ها نتیجه بخش باشد باید کودک با احساسات مختلف آشنا شده باشد و یا آنان را تجربه کرده باشد و در قدم بعد شروع به عادی سازی احساسات کنیم، بدین منظور که با صحبت کردن و یا اجرای یک سری از فعالیت ها به آن ها بگوییم که این احساسات برای همه افراد به وجود می آید اما تعداد کمی هستند که این می توانند این احساسات را کنترل کنند.

 

۱)شناخت احساسات

 

کودکانی که می توانند احساسات خود را بروز دهند کمتر درگیر دچار خشم و یا هیجانات غیر قابل کنترل و مشکلاتی از این قبیل می شوند به طور مثال کودکی که می تواند بگوید من از تو ناراحتم و یا احساسات دیگرش را با کلمه بیان کند یعنی احساسات خود را شناخته است. نکته قابل توجه آن است اکثر کودکان نمی توانند احساسات خود را بیان کنند و معمولا با نشانه های رفتاری احساسات خود را نشان می دهند به طور مثال پایشان را به زمین می کوبند، جیغ می زنند و یا رفتار های ناشایست دیگری از خود نشان می دهند که باعث خشمگین شدن والدینشان می شود. والدین باید با انجام فعالیت به کودکشان بیاموزند چگونه احساسات خود را در قالب کلمه بیان کنند، احساساتی همچون ترس، خشم، شادی، تعجب، غم که هر کدامشان اگر با کلمه بیان نشود می تواند آسیب های جبران ناپذیری را به کودکان وارد کند.

 

۲)عادی سازی احساسات

 

کودکان نیز همانند بزرگسالان احساسات مختلفی را تجربه می کنند، گاهی خشمگین می شوند و گاهی می ترسند. باید کفت که یک سری از احساسات برای هر انسان لازم است و اگر آن را به همراه نداشته باشد می تواند باعث آسیب رسانی به او باشد، به طور مثال اگر برای امتحان اضطراب نداشته باشد درس نمی خواند و یا اگر احساسا ترس در او وجود نداشته باشد ممکن است چراغ قرمز را رد کند و باعث آسیب به خودش و دیگران شود. احساسات اگر از کنترل خارج شوند خطر ساز هستند و در عملکردی کاملا منفی را در پی دارند، در این موقعیت ها باید به کودکان آموزش داده شود که شدت احساسات را کنترل کنند و آن را برای خود عادی سازی کنند.(سعی کنید با توضیحات عینی و عملی به کودکان عادی سازی احساسات را بیاموزید)

 

۳)مقابله با خلق و خوی منفی

کودکان به دلیل حساسیت شخصیتی بسیار زیادی که دارند ممکن است با رفتار هایی از نظر والدینشان عادی است بشکنند، غمگین و دلخور شوند. به طور مثال اگر والدین یادشان برود که او را موقع خواب ببوسد و کاری که هر شب انجام می داده را فراموش کند می تواند کودکان را غمگین کند و احساسات ناخوشایندی را از خود نشان دهد.  کودکان در بیان احساساتشان عاجزند و به همین دلیل راه های اثر بخش برای کنار آمدن با غم و اندوهشان بیابند که همین موضوع در بروز خلق و خوی های منفی در آنان تأثیر زیادی می گذارد. چند روشی که در این مواقع والدین می توانند انجام دهند شامل:

 

برگرداندن و تغییر توجه

استفاده از لیست کار هایی که باعث خوشحالی آنان می شود

تصویر سازی ذهنی(فکر کردن به خاطرات خوب)

 

نقاشی کردن و ترسیم احساسات

 

۴)مدیریت و کنترل خشم

یکی از مهارت های مهم زندگی در همه انسان ها و در همه ی سنین مدیریت و کنترل خشم است. کودکان همانند بزرگسالان با موقعیت هایی رو به ور می شوند که آنان را خشمگین می کند. کودکان امروزی با بازی های کامپیوتری و فیلم هایی رو به هستند که موقعیت های تنش زای بسیار زیادی برای آنان فراهم می کنند. توصیه ای که به والدین می شود این است که نگذارند کودکان اخبار، بازی های کامپیوتری تنش زا، فیلم های اکشن و خشمگین ببینند زیرا دیدن خشونت در روان کودکان تأثیر بسیار زیادی دارد. والدین نیز باید الگوی خوبی باشند، با توجه به اینکه کودکان از والدینشان الگو می گیرند، والدین باید با رفتار های خود هنگام بروز خشم به کودکان نشان دهند تا در هنگام خشم لزوما نباید داد و فریاد زد و یا آسیب به خود و یا افراد دیگر وارد کرد. اما والدین چه کار هایی را باید انجام دهند:

 

به کودکان بگویید که خشم مانند اژدهایی است که درون همه افراد وجود دارد اما نباید بگذاریم کسی آن را ببیند

هنگام بروز خشم بگویید به جای داد و فریاد و آسییب رساندن به خودشان و یا افراد دیگر کار دیگری انجام دهند، به طور مثال با مداد یک برگه کاغذ را خط خطی کنند

بگویید اگر هنگامی خشمگین شد رفتار ناشایستی از خود نشان نداد برای او جایزه ای در نظر گرفته اید

هنگام خشم از یک تا ۲۰ را آهسته بشمارند

 

آب خنک بنوشند و یا به صورتشان آب بپاشند

 

۵)تخلیه انرژی و هیجان

 

کودکان انرژی و هیجان زیادی در خود دارند  که باید با بازی کردن آن را تخلیه کنند. طبق نظر روانشناسان کودکان را باید در موقعیتی قرار داد تا تنش ها وعصبانیت های گذشته خود را به گونه ای تخلیه کند. به طور مثال یک روزنامه باطله به او بدهید و بگویید ان را پاره کند و سپس آنان را به هوا پرت کند و خوشحالی کند فریاد بزند.

 

۶)مدیریت اضطراب

اکثر والدین کودکان خود را همیشه شاد می بینند و از اضطراب هایی که کودکشان با آن رو به رو است چشم پوشی می کنند. همه کودکان با اضطراب هایی دست و پنجه نرم می کنند که والدین از آن اطلاعی ندارد و همین موضوع می تواند آسیب های زیادی را به کودکان وارد کند. اضطراب صحبت کردن با افراد غریبه، امتحان، بیان یک سری از مسایل به والدین، ترس از مرگ و غیره. والدین در این مواقع چه توصیه هایی باید به کودکشان بکنند:

 

تنفس عمیق

تصویر سازی ذهنی مثبت

جایگزینی افکار

 

همدلی با کودک

 

۷)مهارت همدلی

زمانی که کودک بتواند خودش را جای دیگران بگذارد می تواند به ثبات احساسی، انعطاف پذیری، ارتباطات اجتماعی و حس خشنودی بهتری دست پیدا کند. با مهارت همدلی کودک خودش را در موقعیت دیگران می بیند و راحتتر می تواند انان را درک کند. به طور مثال زمانی که والدین از خریدن یک وسیله اسباب بازی امتناع می کنند او می تواند با مهارت همدلی خودش را جای والدین بگذارد و آنان را بیشتر درک کند و رفتار های ناشایست کمتری از خود نشان دهد. چند روش برای ابراز همدلی:

 

نشستن در کنار کسی که می خواهیم با او همدلی کنیم

پرسش در مورد احساس او

در آغوش گرفتن او

 

دست گذاشتن بر شانه های او

 

۷ روش کلیدی در تقویت کنترل هیجان کودکان

جرأت ورزی به کودکان، روش ها و آموزش ها

ابزار وجود یا جرأت ورزی به این معنی است که فرد بتواند از حق و عقیده خود بدون تجاوز به حق و عقیده دیگران حمایت کند. این مهارت به فرد اجازه می دهد بدون به کار بردن هر گونه خشونت، پرخاشگری و تجاوز به حقوق دیگران، بتواند ضمن احترام به حقوق دیگران، به شیوه ای بسیار معقول، آرام، آزادانه و با اعتماد به نفس کامل، عقاید، احساسات و خواسته های خود را درباره ی یک موقعیت صادقانه ابراز کرده و از حقوق خود دفاع کند، بدون اینکه به شأن فردی و اجتماعی اش لطمه ای وارد شود.

 

کودکانی که نمی توانند خواسته ها و نظرات خود را بیان کنند سرخورده خواهند شد. آن ها وقتی احساس طرد شدن یا ناراحتی و عصبانیت می کنند، به جای بیان احساسات و نظرات خود، کناره گیری یا پرخاشگری می کنند. آموزش جرأت ورزی تکنیکی است که از طریق آن افراد می آموزند چگونه آرام باشند و در موقعیت های متفاوت اجتماعی، به طور مناسب و خوشایند ارتباط برقرار کنند.

 

برای آموزش قاطعیت به کودک، می توانیم از مثال حیوان ها استفاده کنیم:

 

مرحله  اول:ماسک سه حیوان(گرگ، لاک پشت و اسب) را تهیه کرده و ابتدا در مورد ویژگی های هر کدام از آن ها با بچه ها صحبت کنید.

 

به نظر شما اگر کسی لاک پشت را اذیت کند، او چه کار می کند؟

به نظر شما اگر کسی گرگ را اذیت کند او چه کار می کند؟

 

به نظر شما اگر کسی اسب را اذیت کند او چه کار می کند؟

 

مرحله دوم: پیامد رفتار هر یک هر یک از این سه حیوان را بررسی کنید.

 

لاک پشت: از حق خود دفاع نمی کند. همیشه ناراحت است، چون همه از او سؤاستفاده می کنند.

گرگ:همه از او می ترسند و از او دوری می کنند. چون دوستش ندارند، تنها می ماند.

اسب:در عین حال که از حق خود دفاع می کند، به کسی آزار نمی رساند . همه دوستش دارند و دوستان زیادی دارد.

 

مرحله سوم: به کودکان آموزش می دهیم که رفتار ما انسان ها هم مانند این سه حیوان است. برخی از افراد رفتاری مانند گرگ، برخی رفتاری مانند لاک پشت و برخی رفتارشان مثل اسب است.

 

۱)رفتار لاک پشتی(منفعلانه):

 

افرادی هستند که کاملا مطیعانه رفتار می کنند. اشخاص منفعل اغلب از تعارض و طرد شدن می ترسند. آن ها بر این باورند که اگر به اندازه ی کافی با شخصی که پرخاشگرانه رفتار می کند، مدارا کنند، شخص پرخاشگر بالاخره به رفتارش پی خواهد برد و دست از کارش بر می دارد. این افراد به تمام درخواست های دیگران عمل می کنند و هیچ کاری را در جهت احقاق حق خود انجام نمی دهند. افراد منفعل از تعارض اجتناب می کنند که این کارشناس باعث خشنودی دیگران می شود. عزت نفس خود را از دست می دهند و احساس فزاینده ی خشم و آسیب را در خود جمع می کنند.

 

۲)رفتار گرگی(پرخاشگرانه):

افراد پرخاشگر تسلط بر دیگران را از طریق واکنش های تند کلامی یا فیزیکی به دست می آورند. آن ها چون پیشبینی می کنند که مورد حمله واقع شوند، از خود واکنش های پرخاشگرانه نشان می دهند. آن ها کنترل خشم ندارند و با هر تلنگری منفجر می شوند و رفتار های ناشایست از خود بروز می دهند.

 

۳)رفتار اسبی(قاطعانه):

 

افراد قاطع بدون اینکه حقوق دیگران را پایمال کنند، از حقوق خود با رفتار مناسب و بدون پرخاشگری دفاع می کنند. حرف هایشان غیر تهاجمی و با جسارت بیان می کنند.

 

فعالیت: هر یک از حیوان های زیر هنگام عصبانیت و ناراحتی چه کار می کنند؟ پیامد رفتارشان چیست؟ به نظر شما رفتار کدام یک بهتر است.

 

فعالیت: هر یک از موقعیت های زیر را برای بچه ها نمایش دهید تا آن ها حدس بزنند، چه نوع رفتاری است.

 

 

مثال: ممکن است در این درس به من کمک کنی؟… به من چه خودت باید بخوانی! (نشانه رفتار گرگی)

 

قدرت نه گفتن

ما به دنیا نیامدیم تا آرزوها و خواسته های دیگران را برآورده کنیم، چرا که گاهی نیاز ها و خواسته های خود ما هم اهمیت بسیار زیادی دارد. ما تنها تا جایی می توانیم با دیگران همراه باشیم و رضایت آنان را به دست بیاوریم که حقوق خودمان را پایمال نکنیم و از اهداف خود دور نشویم.

 

برخی از والدین به فرزندان خود می آموزند که همیشه باید به حرف بزرگ تر ها گوش کرد و همیشه حق با بزرگتر ها است. این آموزش کاملا اشتباه است. کودک باید یاد بگیرد که گاهی هم به خواسته های دیگران  باید نه بگوید، چون در غیر این صورت خود را تسلیم هر نوع خواسته ی بیمار گونه و آزار دهنده ای کرده است.

 

راهنمای نه گفتن: برای چه کار هایی باید نه بگوییم

 

وقتی از ما خواسته می شود مسایلی را از والدین خود پنهان کنیم

وقتی خوراکی از طرف یک فرد ناآشنا به ما تعارف می شود

وقتی کسی کار خطر ناک به ما پیشنهاد می کند

 

وقتی که از ما می خواهند تا افراد غریبه همکاری کنیم

 

جرأت ورزی به کودکان، روش ها و آموزش ها